 Ściany zewnętrzne
Materiały na ściany budynku powinny charakteryzować się trwałością oraz odpowiednimi parametrami w zakresie izolacji. Dobry wybór pozwoli również budować szybko a tym samym zmniejszyć koszty inwestycji.
Do podstawowych materiałów na ściany zewnętrzne możemy zaliczyć drewno, cegłę, beton, kamień. Materiały te można stosować w różnych technologiach wykonania ścian. Mogą to być ściany szkieletowe, masywne, prefabrykowane czy murowane.
W Polsce najczęściej wznosi się budynki w technologii murowanej. Ceramika tradycyjna ma około 50% udział, bloczki z betonu mają około 30% udział, 10% to technologie szkieletowe, pozostałe 10% to inne technologie.
Zalety i wady ceramiki tradycyjnej:
- Duża zdolność do akumulacji ciepła (dom się wolno wychładza, wolno nagrzewa).
- Dobre parametry w zakresie paroprzepuszczalności.
- Materiał ogniotrwały.
- Wykonany z naturalnych składników jest uważany za zdrowy.
- Stosunkowo niska cena.
- Zastosowanie ograniczone do ścian wielowarstwowych - przegrody dwuwarstwowe i trójwarstwowe.
- W porównaniu z innymi materiałami stosunkowo niska izolacyjność termiczna.
Zalety i wady wykorzystania ceramiki poryzowanej:
- Dobre parametry w zakresie termoizolacyjności.
- Dobre parametry w zakresie izolacyjności akustycznej.
- Duża wytrzymałość na ściskanie (można budować nawet do 6-ciu kondygnacji).
- Duża zdolność do akumulacji ciepła (dom się wolno wychładza, jak również wolno nagrzewa)
- Dobra odporność na zewnętrzne warunki atmosferyczne (nawet kilka lat bez elewacji nie niszczy go bardzo).
- Dobra paroprzepuszczalność.
- Materiał ogniotrwały.
- Szybka technologia wznoszenia ścian.
- Łatwe murowanie (łączenie na pióro i wpust powoduje że nie trzeba spoinować).
- Duża wydajność przy murowaniu ze względu na wymiary pustaków.
- Ceramika poryzowana nadaje się na wszystkie rodzaje ścian.
- Średnia cena
- Kruchość w porównaniu z ceramika tradycyjną.
Ceramika poryzowana:
Pustaki ceramiczne "POROTHERM". Wymiary pustaka: długość 380 mm, 440 mm, 550 mm, szerokość 248 mm, wysokość 238 mm.
Pustaki ceramiczne "THERMOPOR". Wymiary pustaków: długość 375 mm, szerokość 188 mm, wysokość 238 mm.
Bloczki z betonu komórkowego
Bloczki z betonu komórkowego. Materiał ciepły i lekki. Wykonany z cementu, wapna i środka pianotwórczego - proszku lub pasty aluminiowej. Mogą mieć różną gęstość (350, 400, 500, 600, 700 kg/m3).
Pustaki keramzytobetonowe
Pustaki keramzytobetonowe. Surowcem jest beton z kruszywem keramzytowym (lekkimi, porowatymi granulkami, powstałymi w wyniku spieniania i spiekania gliny).
Bloki wapienno-piaskowe (silikaty)
Bloki wapienno-piaskowe (silikaty). Bloki mają biały kolor, a robi się je z wapna, piasku i wody. Po uformowaniu poddaje się je hartowaniu parą wodną w wysokiej temperaturze i pod wysokim ciśnieniem.
Solidne mury
Dobór technologii i materiałów do budowy ścian i stropów wpływa nie tylko na trwałość, ciepłochronność i komfort mieszkania w domu, ale również w znacznym stopniu na czas realizacji i koszty całej inwestycji. Poza względami użytkowymi istotny jest gust inwestorów oraz dopasowanie elewacji (co za tym idzie - całej technologii wznoszenia ścian) do architektury budynku.
Duży wybór
Koszt wzniesienia ścian konstrukcyjnych to około 15% wydatków na dom. Wybór materiałów ściennych jest obecnie niezwykle bogaty, ale ceny większości z nich są porównywalne (różnica sięga kilku procent). Ilość dostępnych i sprawdzonych technologii budowlanych jest też bardzo duża.
W jaki sposób ułatwić sobie wybór? Można oczywiście „za-sięgnąć języka", ale zamiast opierać się na obiegowych opiniach i pogłoskach, warto zapoznać się z literaturą fachową. Inwestor powinien również zracjonalizować sposób swojego myślenia o domu, a także udzielić odpowiedzi na kilka ważnych pytań. Co jest najważniejsze dla mnie jako przyszłego użytkownika - zarówno w trakcie budowy, jak i podczas eksploatacji domu? Czy priorytetem będzie tempo wznoszenia murów? A może ważniejsza jest łatwość budowy? To ostatnie zagadnienie warto rozważyć szczególnie dogłębnie wówczas, jeśli mamy zamiar samodzielnie postawić ściany. Jeżeli natomiast zamierzamy rozbudowywać dom w przyszłości, to z pewnością warto wziąć pod uwagę, przede wszystkim te technologie, które podatne są na modyfikacje. Przebudowę będzie można wówczas przeprowadzić bez zbędnych komplikacji oraz nie dewastując nadmiernie otoczenia domu. Z całą pewnością przemyślenia wymaga również związek trybu naszego życia z cechami użytkowymi przyszłego domu. Może się bowiem okazać, że znacznie większą zaletą, niż zdolność akumulacji oraz długotrwałego przechowywania ciepła przez ściany, będzie chociażby możliwość błyskawicznego nagrzania wnętrza budynku. W przypadku częstych i długotrwałych wyjazdów, to ważna oraz niezwykle praktyczna cecha. Dobrze jest również wsłuchać się w otoczenie działki. Wsłuchać się w sposób dosłowny! Jeżeli przyszły dom ma stanąć w pobliżu ruchliwej szosy lub magistrali kolejowej, to lepiej żeby jego konstrukcja przypominała dźwiękoszczelną kapsułę. Znacznie rozsądniej jest wybrać właściwy materiał, posługując się racjonalnymi i przemyślanymi kryteriami. Kierowanie się własnym „nosem", słuchanie „życzliwych" podpowiedzi lub analizowanie wyłącznie kosztów, może wyprowadzić inwestora na manowce. Cena jest oczywiście istotnym czynnikiem, ale obserwując rynek, bez większego ryzyka można założyć, że najpopularniejsze rozwiązania są dostępne dla większości inwestorów.
Pożądane cechy
Odpowiednio dobrane technologie i materiały ścienne mogą zapewnić najwyższy komfort użytkowania domu. Jednak słowo „komfort" bywa często rozumiany na różne sposoby. Warto więc prześledzić najważniejsze właściwości ścian zewnętrznych. Wiedza taka ułatwia dobranie odpowiednich materiałów oraz sposobu budowy.
Ciepłochronność (termoizolacyjność) jest cechą, do której większość inwestorów przywiązuje największą wagę. Trudno się zresztą dziwić, gdyż stopień ciepłochronności przesądza o tym, czy dom będzie ciepły zimą oraz chłodny latem. Uzyskanie właściwej ciepłochronności jest najtrudniejsze w przypadku ścian jednowarstwowych. Ściana tego rodzaju ma naturalne słabe punkty, przez które ucieka energia cieplna. Są to na przykład wieńce, a także nadproża okienne i drzwiowe. Warto podkreślić, że niechlujne wykonawstwo i lekceważenie zasad wznoszenia tego rodzaju konstrukcji może znacznie pomnożyć ilość tego rodzaju miejsc. Technologia dwuwarstwowa pozwala wyeliminować miejscowe ucieczki ciepła i zdecydowanie najłatwiej jest zwiększyć ciepłochronność, pogrubiając warstwę izolacji. Natomiast pogrubianie samego muru nie przynosi wymiernych efektów - termoizolacyjność wzrasta minimalnie, za to koszty materiałowi robocizny w sposób znaczący.
Wytrzymałość muru jest cechą niezwykle istotną. Wszystkie dostępne na rynku materiały ścienne zapewniają nośność odpowiednią dla domu jednorodzinnego (do kilku kondygnacji). Kłopoty mogą pojawić się właściwie tylko wówczas, gdy inwestycja obciążona jest poważnymi błędami projektowymi lub wykonawczymi. Ich skutkiem bywają na przykład pęknięcia ścian spowodowane punktowym naciskiem (np. słupów nośnych). Na szczęście tego rodzaju uchybienia zdarzają bardzo rzadko. Doświadczony inspektor nadzoru wyłapuje je przeważnie bez większego kłopotu.
Paroprzepuszczalność bywa cechą przecenianą, szczególnie przez tzw. „znawców tematu". Jest ona przez nich rozumiana jako zdolność ściany do zapewnienia wymiany powietrza z otoczeniem (często używane jest określenie - „oddychanie"). Tak naprawdę, cecha ta jest jednak istotna przede wszystkim przy doborze: rodzaju ocieplenia, tynku oraz powłok malarskich, którymi będą wykończone ściany warstwowe. Jeśli nie zostanie uwzględniony odpowiedni opór dyfuzyjny materiałów, może dochodzić do wykraplania się pary wodnej w przegrodzie. Opór ów powinien wzrastać w kierunku od zewnątrz do wewnątrz przegrody (najniższy w warstwie elewacyjnej, najwyższy w warstwach wewnętrznych ściany). Wracając zaś do wspomnianego „oddychania" - paroprzepuszczalność ściany nie jest w stanie zastąpić wydajnej wentylacji!
Zdolność do akumulacji ciepła jest z kolei wśród inwestorów niedoceniana. Tymczasem cecha ta może przynieść bardzo wymierne korzyści. W uproszczeniu jest to zdolność ścian do pochłaniania, przechowywania, a w miarę potrzeb również oddawania ciepła. Duża akumulacyjność murów tworzy wewnątrz domu warunki sprzyjające mieszkańcom, poprzez stabilizację temperatury. Cecha ta pozwala również zaoszczędzić sporo pieniędzy dzięki redukcji wychładzania domu wieczorami oraz nocą. Zdolność tę można najbardziej docenić w przejściowych porach roku, a więc wiosną i jesienią. Posiadacze domu wzniesionego z materiałów o dużej akumulacyjności cieplnej (np. bloczków silikatowych lub pustaków ceramicznych z ociepleniem wełną mineralną bądź styropianem) mogą wówczas bardzo efektywnie wykorzystywać promieniowanie słoneczne. Cechy tej nie mają natomiast budynki o konstrukcji szkieletowej, a więc popularne „kanadyjczyki".
Ściany zewnętrzne o właściwościach akumulacyjnych doskonale zdają egzamin w domach, które mają charakter wielopokoleniowego, rodzinnego gniazda (w budynkach takich prawie zawsze ktoś przebywa). Materiałami sprawdzającymi się najlepiej, jeśli wziąć pod uwagę właściwości akumulacyjne, są pustaki ceramiczne i bloczki silikatowe zastosowane w technologii dwu - lub trójwarstwowej.
Izolacyjność akustyczna okazuje się szczególnie ważną cechą, gdy działka pod dom znajduje się w sąsiedztwie uczęszczanej drogi, linii kolejowej, lotniska lub zakładu przemysłowego. Należy też pamiętać, że nawet niewielki warsztat rzemieślniczy może zatruć życie domownikom. Ponieważ zdolność do tłumienia dźwięków uzależniona jest wprost proporcjonalnie od masy powierzchniowej ściany, najlepszą izolacyjność akustyczną zapewnią masywne przegrody trój warstwowe np. z silikatów ocieplonych wełną mineralną.
Szybkość budowy - mury jednowarstwowe, do budowy których użyto lekkich bloczków z betonu komórkowego, można wznosić znacznie szybciej, niż ściany trój warstwo we, ocieplone wełną mineralną. Jednak jeśli wziąć pod uwagę tempo budowy, to nad wszystkimi technologiami murowanymi w zdecydowany sposób góruje budownictwo szkieletowe. W przypadku użycia tej technologii, dom może być wzniesiony i zasiedlony w kilka tygodni! W przypadku budynku murowanego jest to absolutnie niemożliwe. Chociażby ze względu na konieczność osuszenia konstrukcji z tak zwanej wilgoci technologicznej.
Łatwość budowy okazuje się często cechą decydującą, gdy inwestor planuje stawiać ściany samodzielnie lub powierzyć prace mało doświadczonej, taniej ekipie. Warto wybrać etapowaną budowę ścian dwuwarstwowych. Budynek wykończa się od wewnątrz i zasiedla. Ocieplenie ścian można natomiast wy-konać w innym dogodnym dla siebie terminie. Nie warto jednak tego kroku odkładać w nieskończoność. Ogrzewanie domu z nieocieplonymi ścianami kosztuje bowiem bardzo słono.
Niska bezwładność cieplna to cecha budynków, których ściany słabo akumulują ciepło. Jest ona najbardziej pożądana w budynkach wykorzystywanych sezonowo, a także w do¬mach całorocznych, w których lokatorzy przebywają głównie wieczorami, nocami i w weekendy. Ponieważ taki tryb życia jest obecnie dosyć często spotykany, warto dogłębnie rozważyć jaką bezwładność cieplną powinny mieć ściany wznoszonego domu. Jej niska wartość pozwala bardziej efektywne wykorzystanie możliwości nowoczesnych kotłów, grzejników oraz programatorów. Dzięki odpowiedniej automatyce, temperaturę pomieszczeń można znacząco obniżyć w czasie nieobecności domowników i podnieść ją szybko tuż przed ich powrotem. Możliwości takie stwarzają lekkie ściany, które pochłaniają niewiele ilości energii cieplnej. Niską bezwładność cieplną mają budynki wznoszone w technologii szkieletowej, a w przypadku domów murowanych: beton komórkowy z ociepleniem lub bloczki z wkładką izolacyjną.
Szukanie oszczędności
Jeżeli dokonuje się porównania cen, to w przypadku ścian z różnych materiałów oraz wznoszonych w różnych techno-logiach, należy zawsze rozpatrywać koszty przegrody całkowicie wykończonej.
Dobrym przykładem analizowania kosztów może być ściana trójwarstwowa. Pozornie jest to jeden z droższych wariantów, ale dokonując porównań najczęściej zapominamy, że ściana taka nie wymaga tynkowania ani malowania. W przypadku ścian jedno- i dwuwarstwowych ocieplonych metodą lekką mokrą jest ono natomiast niezbędne.
Poważne różnice pomiędzy planowanymi, a rzeczywistymi wydatkami mogą pojawiać się w przypadku okresowych promocji oferowanych przez dostawców. Wynikają również często ze sposobu prowadzenia budowy, albo też różnych kosztów robocizny w poszczególnych regionach kraju. Warto pamiętać, że zatrudnienie „taniej ekipy", szczególnie do budowy ścian w skomplikowanej technologii, prawie zawsze oznacza kłopoty. Planowane oszczędności są przeważnie „zjadane", chociażby przez zniszczony materiał i konieczność wielokrotnych poprawek. Warunkiem absolutnie niezbędnym do rozpoczęcia prac murarskich jest więc dokładna umowa i kosztorys. Ponieważ jednak ten ostatni bywa przeważnie tylko orientacyjny, więc na wszelki wypadek warto doliczyć do niego 10-15%. Taka wersja będzie zdecydowanie bardziej realistyczna.
Dobrze sporządzona umowa powinna zawierać zasadę, że płatności są dokonywane jedynie za prace do końca wykonane! To jedno z ważniejszych zabezpieczeń, które chroni inwestora przed przepłacaniem. W przypadku poważnych nieporozumień z wykonawcą daje też dobrą pozycję negocjacyjną.
Jeżeli nie znamy się na „budowlance" i nie dysponujemy dużą ilością wolnego czasu, to wykonanie stanu surowego najlepiej jest zlecić firmie. Należy jednak pamiętać, że taka budowa może okazać się droższa, niż dom stawiany systemem gospodarczym (przy udziale prac własnych). Z kolei do niezaprzeczalnych zalet takiego rozwiązania trzeba zaliczyć święty spokój. Nie musimy zaprzątać sobie głowy zaopatrzeniem, nie martwią nas zmarnowane nadwyżki materiałów, czy popękane w transporcie bloczki. Nie interesują nas: zabezpieczenie budowy i ewentualne kradzieże. Trzeba jednak pamiętać, że nawet najdokładniej sporządzona umowa nie powinna usypiać czujności inwestora. Działania robotników należy co jakiś czas uważnie kontrolować. Jeżeli nie mamy pojęcia o budownictwie, to najlepiej będzie, jeśli wyręczy nas fachowiec (np. inspektor nadzoru inwestorskiego).
Stawiając przede wszystkim na oszczędności, można wziąć na siebie obowiązek zaopatrzenia budowy w materiały (najczęściej oznacza to nie tyle osobisty dowóz, ale długie godziny spędzane przy telefonie). Jest to zajęcie czasochłonne, ale z roku na rok staje się coraz mniej kłopotliwe (zwłaszcza w sąsiedztwie dużych aglomeracji, gdzie działa wiele hurtowni i składów budowlanych). Z uwagi na występujące okresowo braki różnych materiałów, towar warto rezerwować z wyprzedzeniem. Podejmując w/w zadania można zaoszczędzić od kilkunastu do kilkudziesięciu procent wartości całej inwestycji. Większość wykonawców narzuca bowiem sporą marżę na kupowane przez siebie materiały. Robią to nawet ci, którzy deklarują zakup po preferencyjnych cenach i darmowy transport. Samodzielność niesie jednak również pewne ryzyko. W przypadku kradzieży materiałów, straty trzeba pokrywać z własnej kieszeni. Oszczędności będą oczywiście największe jeśli zdecydujemy się budować ściany samodzielnie. W przypadku prostej technologii jedno- lub dwuwarstwowej oraz materiału łatwego w obróbce (np. betonu komórkowego) praca taka niesie niewielkie ryzyko, gdyż wymaga jedynie podstawowej wiedzy. Trzeba też zapewnić sobie nadzór specjalisty i na dłuższy czas zapomnieć o dniach wolnych, urlopach i weekendach.
Termoizolacyjność
Większość Polaków oczekuje od ścian swego domu przede wszystkim dobrej termoizolacyjności. Wskazuje na to wyraźnie bardzo wiele sondaży. Maksymalna przenikalność cieplna ścian zewnętrznych określona jest w obecnie na poziomach: U - 0,25 W/(m2K). Współczynnik U określa ile ciepła ucieknie przez 1 m2 ściany. Zatem im jest on niższy, tym lepiej dla inwestora. Przenikalność cieplną ścian można obniżyć, dobierając nie tylko odpowiednią technologię i materiały, ale też... ekipę murarzy! Trzeba jednak uważać, aby dążenie do jak najlepszej termoizolacyjności nie przesłoniło nam rachunku ekonomicznego. W przeciętnym budynku jednorodzinnym zaledwie 30% ciepła ucieka przez ściany. Reszta, to dzieło: wentylacji, dachu, okien oraz podłogi na gruncie. Zanim podejmiemy decyzję o zmianie materiału ściennego lub o po-grubieniu ocieplenia, warto sprawdzić, co możemy dzięki temu zyskać. Jak istotna jest konsultacja z fachowcem, dobrze obrazuje poniższy przykład:
Dwa podobne domy jednorodzinne o powierzchni mieszkalnej ok. 150 m2. Przyjmijmy, że ich ściany wzniesiono w odmiennych technologiach. Przegrody w budynku A zapewniają ciepłochronność na standardowym poziomie - U = 0,25 W/(m2 K). Dom B wzniósł bardziej zapobiegliwy inwestor, więc jego ściany osiągnęły współczynnik U = 0,20 W/(m2 K). Właściciel budynku B zwiększył wprawdzie nakłady inwestycyjne, ale chciał w przyszłości zebrać plon w postaci niskich rachunków za ogrzewanie.
Potrzebne dane: długość sezonu grzewczego (w Polsce ok. 180 dni, czyli 4320 godzin) oraz średnia różnica temperatur zewnętrznej i wewnętrznej (ok. 17°C, przy założeniu, że w swoich domach panowie A i B utrzymują 20°C). Przy takich założeniach roczne straty ciepła w obu domach wyniosą odpowiednio:
0,25 x 17 x 4320 = 2750 kWh - w budynku A 0,20 x 17 x 4320 = 2200 kWh - w budynku B Inwestor z domu B zaoszczędzi 550 kWh rocznie. Przy średnim koszcie pozyskania 1 kWh energii cieplnej, wynoszącym przykładowo 0,25 zł, i przemnożeniu go przez 6 miesięcy, oszczędności w skali roku wyniosą 165 zł. Czy to dużo, czy mało można ocenić, porównując przedstawione przez wykonawców kosztorysy budowy ścian zewnętrznych w różnych technologiach. Pozwoli to obliczyć, po jakim okresie tańszego ogrzewania zwrócą się inwestorowi „cieplejsze" ściany.
Inne spojrzenie na ściany
W Polsce najpopularniejsze są tradycyjne (murowe) technologie budowy ścian. Nie bez znaczenia jest tu tradycja oraz klimat, ale warto pamiętać, że solidny dom można wznieść również w innych technologiach.
Ściany szkieletowe - przegroda taka składa się drewnianego lub stalowego rusztu, który stanowi konstrukcję budynku. Od zewnątrz jest on obłożony poszyciem z płyt drewnopochodnych, a od wewnątrz wykończony płytami gipsowo-kartonowymi. Przestrzeń pomiędzy elementami rusztu wypełnia przeważnie wełna mineralna. Zapewnia ona przegrodzie dobre parametry cieplne - na poziomie U = 0,25-0,15 W/(m2 K). Przenikaniu wiatru przez ścianę oraz kondensacji w niej pary wodnej przeciwdziałają dwa rodzaje folii: paroszczelna (ułożona po wewnętrznej stronie) oraz paroprzepuszczalna, wiatroizolacyjna (pokrywająca z zewnątrz warstwę poszycia). Dom szkieletowy potrzebuje doskonałej wentylacji, szczególnie że wewnętrzna warstwa płyt gipsowokartonowych ma ograniczoną zdolność pochłaniania wilgoci. Technologia szkieletu drewnianego, która w naszym kraju przeżywała rozkwit w ostatniej dekadzie XX wieku, dosyć szybko ujawniła szereg mankamentów. Stworzono ją bowiem przyjmując założenie, iż elementy będą produkowane przemysłowo, a wykonawcy dysponować będą dużą wiedzą. Tymczasem w Polsce oba te założenia okazały się dyskusyjne (równie trudno było o wykwalifikowaną ekipę, jak i o odpowiednio wysuszone drewno bez nadmiaru sęków). Oba te problemy rozwiązuje zastąpienie elementów drewnianych rusztem stalowym. Jednak taką konstrukcję znacznie trudniej skutecznie ocieplić. Budynek szkieletowy, z racji niskiej akumulacyjności cieplnej ścian, wymaga ogrzewania o małej bezwładności cieplnej oraz bardzo precyzyjnych urządzeń sterujących. Dużą zaletą domu szkieletowego jest tempo budowy. Sprawna ekipa może go postawić w kilka tygodni. Taki dom jest łatwy do przebudowy. Oczywiście jeśli wcześniej przewidziano większy fundament (który początkowo może pełnić chociażby rolę tarasu). Dobudówka nie musi też oznaczać zagłady dla kilkuletniego ogrodu, co w przypadku rozbudowy domu murowanego jest raczej nie do uniknięcia. Koniecznie trzeba natomiast pamiętać, że dom murowany „przeprojektowany" na szkieletowy, to zupełnie inny dom! Zmiany tego rodzaju nie można nazwać adaptacją i dlatego wymaga ona stworzenia dokumentacji od nowa.
Ściany prefabrykowane - pojęcie prefabrykacji ma w Polsce złe konotacje sięgające czasów PRL-u. Tymczasem nowoczesne prefabrykaty, to zupełnie inna jakość. Ich parametry można porównać ze ścianami murowanymi. Tworzywem jest najczęściej keramzytobeton ocieplony wełną mineralną. Podobnie jak w przypadku domów o konstrukcji szkieletowej tempo inwestycji jest bardzo szybkie. Dom dosłownie „rośnie w oczach", zwłaszcza że wiele firm oferuje również wykonanie częściowo sprefabrykowanego dachu. Warto jednak pamiętać, że w przypadku domów prefabrykowanych nie da się zbyt wiele zaoszczędzić. Rynek takich konstrukcji jest stosunkowo młody i nieduży, a wielkowymiarowe elementy wymagają użycia ciężkiego specjalistycznego sprzętu.
Metoda szalunku traconego - ściany wznosi się składając niczym klocki, wydrążone kształtki styropianowe łączone na zamki. Powstały w ten sposób szalunek wypełnia się następnie zbrojeniem i zalewa betonem, który po związaniu tworzy wy-trzymały rdzeń konstrukcyjny. W zależności od budowy kształtek, ściany mogą mieć różną grubość oraz izolacyjność cieplną. Atutem tej technologii jest duża skuteczność termoizolacji. Wszystkie ściany zewnętrzne pokryte są dwiema warstwami styropianu (od środka i od zewnątrz). Eliminuje to skutecznie punktowe ucieczki ciepła. Innym rodzajem szalunku traconego są płyty zrębkobetonowe (o wymiarach 50 x 200 cm). Buduje się z nich szalunek usztywniany za pomocą drabinek montażowych, wsuwanych pomiędzy dwie warstwy płyt. Funkcję izolacji cieplnej pełni warstwa styropianu, pokrywająca wewnętrzną stronę szalunku zewnętrznego (elewacyjnego).
Ściany z bali - zbudowanie w tej technologii domu cało-rocznego wymaga zastosowania docieplenia, bo nawet bale grubości 30 cm pozwalają uzyskać ciepłochronność na poziomie U = 0,4-0,5 W/(m2 K). Dla mniej ortodoksyjnych tradycjonalistów przeznaczone są konstrukcje z belek o przekroju prostokątnym, ocieplone wewnątrz warstwą izolacji. Z kolei dla „fundamentalistów" przewidziane są ściany z dwóch warstw bali, pomiędzy którymi umieszczona jest izolacja cieplna (zwykle niepalna wełnę mineralną lub włókna celulozy). Taki dom wygląda równie tradycyjnie z ulicy, jak i od wewnątrz. Surowcem do budowy domu z bali jest najczęściej drewno sosnowe, świerkowe lub jodłowe. Musi być ono dobrze wysuszone (wilgotność 14-18%) oraz wstępnie zaimpregnowane.
Oferta rynkowa
Ceramika tradycyjna i poryzowana to cała gama materiałów do budowy ścian zewnętrznych w różnych technologiach. Znajdziemy tu cegły pełne, drążone oraz pustaki. Z tradycyjnych elementów ceramicznych można wznosić ściany ocieplone, dwu- i trój warstwowe, z poryzowanych (glina z dodatkiem np. trocin, granulek styropianu, pyłu drzewnego) wszystkie rodzaje ścian, gdyż ten rodzaj ceramiki ma lepszą ciepłochronność. Wszystkie wyroby ceramiczne są ognioodporne i charakteryzuje je duża zdolność do akumulacji ciepła. Część materiałów ma ukształtowane pióro oraz wpust lub kieszeń do wypełniania zaprawą. Pozwala to nie wykonywać spoin pionowych oraz znacznie skraca czas robót. Do murowania używa się zapraw tradycyjnych, a w przypadku ścian jednowarstwowych ciepłochronnych klejowych lub pianki.
Beton komórkowy to popularny, przyjazny użytkownikom materiał budowlany, którego najbardziej cenionymi cechami są: łatwość obróbki (można go ciąć ręczną piłą), lekkość oraz dokładność wymiarowa (do murowania można używać cienkowarstwowych zapraw klejowych). Z materiału tego wytwarza się kilka typów bloczków o zróżnicowanej gęstości. Odmiany 400 i 500 (najniższa gęstość) mogą służyć do budowy ścian jednowarstwowych, gdyż cechuje je wysoka ciepłochronność. Trzeba jednak pamiętać, że niska gęstość ma wpływ na wytrzymałość materiału. Na ścianie z odmian 400 i 500 trudno wieszać ciężkie przedmioty. Bloczki o wyższej gęstości (odmian 600 i 700) mogą przenosić znacznie większe obciążenia, ale jako materiał przeznaczony na ściany zewnętrzne wymagają dodatkowej warstwy izolacji cieplnej. Inną ważną cechą betonu komórkowego jest wysoka paroprzepuszczalność. Dlatego też warto go zestawiać z wełną mineralną, która ma podobną cechę. Znaczna nasiąkliwość bloczków z betonu komórkowego sprawia, że nie stosuje się ich do wykonywania ścian piwnicznych. Podczas budowy należy pamiętać, aby chronić je przed zamoczeniem (trudno je wysuszyć).
Silikaty to wyroby wapien- fot. xeiia (suka) no-piaskowe w postaci bloczków pełnych lub drążonych (o różnych wymiarach). Produkowane są z naturalnych surowców i powszechnie uważane za materiał bardzo zdrowy. Duża przewodność cieplna sili— katów sprawia, że wznoszone z nich ściany wymagają ocieplenia. To właściwie jedyna ich wada. Wśród zalet wymienić należy: wytrzymałość oraz zdolność do utrzymywania stabilnej wilgotności we wnętrzach. Cechuje je ponadto doskonała izolacyjność akustyczna. Zbudowana z nich ściana, stanowi skuteczną barierę dla hałasu. W sprzedaży znajdują się również bloczki dekoracyjne o powierzchni licowej i łupanej (buduje się z nich ścianki elewacyjne w przegrodach trój warstwowych).
Bloczki hybrydowe są ciekawą alternatyw dla innych materiałów ściennych przeznaczonych do wykonywania ścian jednowarstwowych. Powstają w wyniku fabrycznego zespolenia materiału konstrukcyjnego (keramzytobetonu, ceramiki) z materiałem izolacyjnym (styropianem lub wełną mineralną). Dzięki temu wzniesiona z nich ściana ma cechy przegrody warstwowej, przy zachowaniu łatwości murowania właściwej ścianom jednowarstwowym. Wytrzymałość i termoizolacyjność tego materiału zależy od konfiguracji i grubości wypełnionych ociepleniem szczelin.
Keramzytobeton jest tworzywem, z którego wykonuje się stosunkowo lekkie pustaki i bloczki, przeznaczone do budowy różnych rodzajów ścian murowanych. Wytwarza sieje, zastępując kruszywo w mieszance betonowej wypalonym granulatem keramzytowym. Keramzytobeton jest materiałem o dużej wytrzymałości oraz dobrych własnościach termoizolacyjnych. Ściany ocieplane, dwu- i trój-warstwowe, wykonuje się zwykle z bloczków pełnych.
Warstwy
Przy technologiach murowanych można wybierać spośród trzech wariantów ścian: jednowarstwowych (nazywanych jednorodnymi), dwuwarstwowych oraztrójwarstwowych. W ścianie jednowarstwowej, wszystkim funkcjom musi sprostać materiał konstrukcyjny oraz zaprawa. Właściwości takiej przegrody będą zawsze efektem kompromisu pomiędzy wytrzymałością materiału ściennego a jego termoizolacyjnością. Ściany jednorodne wznosi się z materiałów ciepłochronnych: pustaków z ceramiki poryzowanej, bloczków betonu komórkowego (lekkich odmian) oraz pustaków keramzytobetonowych. Do murowania stosuje się klejowe zaprawy cienkowarstwowe bądź zaprawy ciepłochronne, aby uniemożliwić ucieczkę ciepła pomiędzy bloczkami. Temu samemu celowi służy docieplanie styropianem fragmentów ścian o niższej termoizolacyjności: betonowego wieńca stropowego oraz nadproży okien i drzwi. Skutecznym, ale droższym rozwiązaniem jest zakup oferowanych przez niektórych producentów nadproży systemowych (wykonanych z materiału ściennego ze wzmocnioną konstrukcją). Dobrze wykonana ściana jednowarstwowa osiąga współczynnik przenikalności cieplnej U - 0,20 W/(m2K). Dom zbudowany w tej technologii wymaga wielkiej staranności, gdyż brak izolacji sprawia, że w wielu miejscach mogą pojawić się mostki termiczne.
Ściana dwuwarstwowa jest technologią wybieraną przez większość Polaków. Trudno się zresztą temu dziwić. Jest prosta w wykonaniu, jak przegroda jednorodna, a pozwala uzyskać znacznie wyższą ciepłochronność. Tak dobre parametry zapewnia ciągła warstwa izolacji na ścianach zewnętrznych, która pokrywa wszystkie miejsca potencjalnych mostków termicznych: spoiny poziome i pio¬nowe pomiędzy elementami ściennymi, nadproża i wieńce. Wydatki na materiał izolacyjny są równoważone (przy-najmniej częściowo) oszczędnościami uzyskanymi dzięki możliwości zastosowania tańszych (węższych niż w ścianie jednowarstwowej) bloczków lub pustaków. Cieńsza ściana konstrukcyjna wymaga cieńszych fundamentów (ich szerokość wynosi najczęściej 24-25 cm). Warstwa nośna może być wzniesiona z dowolnego materiału: pustaki keramzytobetonowe lub ceramiczne - tradycyjne i poryzowane, bloczki wapienno-piaskowe, beton komórkowy. W tym ostatnim przypadku jako izolacja cieplna zalecana jest wełna mineralna. Pozostałe materiały mogą być ocieplane zarówno wełną, jak i styropianem.
Ściana trójwarstwowa składa się z warstwy nośnej (grubości 18-25 cm), ocieplenia oraz ścianki osłonowej (elewacyjnej). Podział funkcji pomiędzy poszczególne części przegrody zwiększa ich efektywność. Z tego też powodu ściana trójwarstwowa, chociaż jeszcze niedawno cieszyła się złą sławą trudnej i kosztownej w wykonaniu, ma już liczne grono zwolenników. Wzniesienie takiej przegrody rzeczywiście wymaga od wykonawców pewnego doświadczenia i staranności (zwłaszcza przy ociepleniu z wełny mineralnej), ale stopień skomplikowania prac nie przekracza możliwości przeciętnej solidnej ekipy murarskiej. Pod względem cech użytkowych ściana trójwarstwowa w sposób zdecydowany przewyższa wymienione wcześniej typy przegród. Do jej zalet należą: najlepsza izolacyjność akustyczna, duża odporność ogniowa. Walorem jest również trwałość elewacji. Można ją wykonać z cegły klinkierowej lub silikatowej (gładkiej, łupanej), z elewacyjnych bloczków betonowych albo otynkować i pomalować. Każdy z wymienionych wariantów jest bardziej odporny na uszkodzenia mechaniczne niż elewacja ściany dwuwarstwowej.
Ściana trójwarstwowa nie musi być droga. Jej koszt można obniżyć poprzez odpowiedni dobór materiałów. Nie musi też być budowana jednoetapowe Równie dobrze sprawdzają się dwa etapy.
Najpierw warstwa nośna, a później izolacja i ścianka osłonowa. Ocieplenie stanowią płyty styropianowe lub wełna mineralna (droższa od styropianu, a ponadto wymagająca szczególnej staranności oraz zachowania szczeliny wentylacyjnej pomiędzy ociepleniem a ścianką zewnętrzną). Ściankę elewacyjną stabilizuje się za pomocą kotew, które wyprowadza się ze ściany nośnej na etapie jej murowania.
Solidne ściany krok po kroku
Wymurowanie narożników ścian zewnętrznych do wysokości ok. 1 m. Jest to ostatnia okazja do wykonania korekty prostopadłości ścian oraz wymiarów zewnętrznych budynku.
Umocowanie sznurów kierunkowych. Między narożnikami należy ułożyć pustaki, pozostawiając wolne miejsca na otwory okienne i drzwiowe. Jeśli inwestor nie planuje murować jednocześnie ścian wewnętrznych, to w miejscach ich połączenia z murem zewnętrznym należy wykonać tzw. strzępia (związane z murem, wystające elementy ścienne).
Wymurowanie kominów przy ścianach zewnętrznych i wewnętrznych.
Wymurowanie narożników do poziomu nadproży, a następnie ułożenie pustaków do odpowiedniej wysokości. Jeśli poziom nadproży w projekcie nie odpowiada wielokrotności wysokości pustaka, to w miejscu oparcia nadproża trzeba wykonać tzw. gniazda z elementów drobno-wymiarowych (np. cegieł). Stanowią one podstawy pod nadproże o długości min. 15 cm z każdej strony otworu.
Wykonanie szalunków pod nadproża - po ułożeniu zbrojenia należy wypełnić je betonem.
Wymurowanie ścian do poziomu stropu. Aby ułatwić wypoziomowanie belek stropowych, warto wyrównać górną powierzchnię muru zaprawą cementową.
Wykonanie stropu (zależnie od przyjętej technologii: gęstożebrowego, z prefabrykowanych płyt kanałowych, monolitycznego) i żelbetowego wieńca stropowego.
Po wyrównaniu powierzchni wieńca zaprawą cementową należy wznieść ścianki kolankowe, na których oprze się więźba dachowa.
Wzmocnienie konstrukcji ścianek kolankowych poprzez wykonanie na nich kolejnego wieńca żelbetowego.
Wykonanie ścian szczytowych (nadproża wykonuje się w nich tak samo, jak w ścianach parteru). Skosy ścian wyrównuje się, docinając odpowiednio pustaki. Do wyrównanej powierzchni trzeba przykleić 10-cen-tymetrową warstwę styropianu. Pozwoli ona w przyszłości zachować ciągłość izolacji poddasza i zapobiec ucieczkom ciepła.
Należy oczyścić powierzchnie ścian.
Usuwanie nierówności - wypukłości należy skuć, a miejsca wklęsłe wypełnić zaprawą klejową.
U dołu ściany trzeba przymocować listwy startowe (wcześniej należy dokładnie je wypoziomować), które wyznaczą dolną granicę warstwy ocieplenia i w pewnym stopniu zabezpieczą płyty izolacji przed obsuwaniem.
Począwszy od dołu ściany, należy przyklejać poziomymi rzędami płyty styropianowe, używając do tego zaprawy klejowej (pionowe styki płyt powinny być przesunięte względem siebie o połowę długości płyty). Na narożnikach budynku trzeba zazębić płyty mijankowo (tzn. co drugi poziom płyta powinna wystawać poza narożnik na szerokość odpowiadającą grubości płyty na są-siadującej ścianie).
W glifach otworów okiennych i drzwiowych przykleja się płyty styropianu o grubości 3-4 cm.
Wszystkie płyty warto dodatkowo zamocować kołkami do styropianu (4 szt. na 1 m2). Zapobiegnie to ich odspajaniu się od muru w miejscach słabszej przyczepności zaprawy.
Na całą powierzchnię ocieplenia nałożyć zaprawę zbrojącą, a potem silnie docisnąć do niej siatkę z włókna szklanego. Następnie należy wyrównać powierzchnię kolejną warstwą zaprawy. Naroża okien i drzwi trzeba wzmocnić, naklejając w nich ukośnie paski siatki o wymiarach 20 x 50 cm. Wszystkie krawędzie na ścianach (w narożnikach, przy gzymsach, wokół okien i drzwi) trzeba usztywnić poprzez zamocowanie listew krawędziowych z wtopioną siatką.
Przygotowanie ścian do tynkowania, przez zagruntowanie ich preparatem zwiększającym przyczepność tynku. Jeśli planowane jest wykonanie tynku strukturalnego, warto preparat gruntujący zabarwić pigmentem na jego odcień. Zapobiegnie to przebijaniu koloru podkładu w miejscach wgłębień w strukturze tynku.
Pokrycie ściany tynkiem cienkowarstwowym. Nakłada się go pacą na zagruntowane podłoże.
Zatrzymać ciepło
Budując swój dom musimy zdecydować, co wybrać, do ocieplenia ścian, dachu lub podłogi. To ważny wybór, bo w przeciwieństwie do wielu innych elementów domu izolację cieplną zmienić bardzo trudno lub jest to wręcz niemożliwe. Wełna mineralna i styropian maja praktycznie te same właściwości izolacyjne, ale różnią się wieloma cechami.
Warto pomyśleć o termoizolacji
Sprawny i wydajny kocioł nie wystarczy, aby właściciel budynku zaczął odczuwać komfort (we wnętrzach swego domu oraz w portfelu). Wytworzone ciepło trzeba koniecznie za-trzymać w domu! Cel ten można osiągnąć, minimalizując ucieczkę energii przez przegrody zewnętrzne. To oczywiście opcja zimowa. Natomiast latem, im mniej ciepła przedostanie się do wnętrza budynku, tym lepiej. W związku z tym, im mniejsza jest przenikalność cieplna przegród zewnętrznych (zdolność do przewodzenia ciepła), tym korzystniejsze warunki panują w domu. Tymczasem przewodność cieplna materiałów ściennych (cegieł, bloczków, pustaków) jest przeważnie dosyć wysoka. Wszak ich głównym zadaniem jest przenoszenie obciążeń konstrukcyjnych. Tylko nieliczne materiały budowlane łączą pożądaną wytrzymałość z wymaganą ciepłochronnością. Większość wymaga jednak dodatkowej warstwy izolacji, która pozwala skutecznie ograniczyć ucieczkę/wnikanie ciepła bez konieczności karykaturalnego pogrubiania ściany. Innymi częściami budynku, które wymagają skutecznego ocieplenia są: podłoga na gruncie oraz połacie dachowe (ewentualnie strop nad najwyższą kondygnacją użytkową). Wszystkie muszą uzyskać ciepłochronność, która jest ściśle określona przepisami prawa budowlanego.
Każda zewnętrzna przegroda budynku ma własną specyfikę i nieco odmienne wymogi. Ponadto nowoczesne domy wznosi się w bardzo różnych technologiach. Dlatego rynek materiałów izolacyjnych jest niezwykle bogaty. Spotkać można na nim różnorodne materiały w postaci: płyt, mat, pianek, a także surowce kupowane na wagę (lekkie kruszywa, włókna i granulaty). Większość z nich dostępna jest w kilku odmianach o zróżnicowanych cechach. Który z nich wybrać?
Logika ocieplenia
Dla wielu inwestorów może być to zaskoczenie, ale jednym z najlepszych „materiałów izolacyjnych" jest... po-wietrze. Zamknięte w rozmaitych porach, szczelinach i pustkach materiałów ociepleniowych, tworzy doskonałą, trudną do przeniknięcia barierę. Budowlane materiały izolacyjne są więc: lekkie, spienione, porowate lub włókniste. Chodzi o to, aby ich struktura mogła uwięzić jak najwięcej powietrza. Wydawać by się mogło, że wystarczy wybrać taki materiał, w którym stosunek objętości zamkniętego w nim powietrza do całkowitej objętości jest najbardziej korzystny, a problem będzie rozwiązany. Niestety zwolennicy prostych rozwiązań będą niepocieszeni. Termoizolacje budowlane muszą sprostać bardziej złożonym zadaniom.
Doskonały materiał izolacyjny „do wszystkiego" po prostu nie istnieje. Każdy z dostępnych na rynku ma swoją specyfikę i sprawdza się najlepiej w nieco odmiennych warunkach. W miejscach, gdzie ocieplenie musi przenosić obciążenia, zachowując jednocześnie sztywność, stosuje się twarde płyty izolacyjne.
Płyty miękkie i sprężyste wykorzystuje się natomiast w miejscach, gdzie ocieplenie musi szczelnie wypełniać wolną przestrzeń (np. pomiędzy krokwiami dachowymi). Trudno dostępne elementy zdecydowanie najłatwiej można ocieplić, wtryskując piankę lub wdmuchując w nie luźne włókna materiału izolacyjnego. Jako izolacja elementów o nieregularnych kształtach, najlepiej sprawdzają się z kolei miękkie maty, dopasowujące się do podłoża.
Tam, gdzie z różnych przyczyn grubość izolacji trzeba ograniczyć, sprawdzają się specjalne maty, pianki oraz taśmy. Są to materiały kosztowne, ale łączące walory cienkich przekrojów z dobrymi własnościami izolacyjnymi. Ważnymi cechami decydującymi o użyciu danego materiału izolacyjnego są także: nasiąkliwość i ognioodporność. Przy gruncie oraz w miejscach szczególnie narażonych na zawilgocenie koniecznie trzeba zastosować izolacje o znikomej nasiąkliwości, które łatwo wysychają. Natomiast ocieplając konstrukcje drewniane należy przede wszystkim brać pod uwagę niepalność materiału. Uogólnioną zasadę można sformułować w sposób następujący - tam, gdzie materiał izolacyjny będzie miał kontakt z gruntem lub betonowym podkładem - najlepiej sprawdzi się styropian lub polistyren ekstrudowany. Do ocieplenia elementów drewnianych najodpowiedniejsza będzie natomiast niepalna wełna mineralna. Od zasady tej możliwe są jednak pewne od¬stępstwa. Szczególnie wówczas, gdy kryterium decydującym jest na przykład zapewnienie wysokiej par ©przepuszczalności lub izolacyjności akustycznej.
Na sucho czy na mokro
Budowa domu murowanego, którego ściany zewnętrzne określone są w projekcie jako dwuwarstwowe, wcześniej czy później postawi inwestora przed dylematem: Jaką metodę ocieplenia wybrać? Lekką mokrą czy lekką suchą? To dwa zupełnie odmienne sposoby zapewnienia budynkowi właściwych parametrów termoizolacyjnych. Różnica nie dotyczy jednak efektywności ochrony przed stratami ciepła. Obie wykorzystują bowiem materiały o porównywalnych parametrach. Całkowicie inne są natomiast technologie wykonawcze. Każda z nich ma swoją specyfikę i wynikające z niej ograniczenia.
Metoda lekka mokra, czyli tzw. BSO (bezspoinowy system ociepleń), wymaga użycia wody do sporządzenia zapraw oraz klejów, a także do tynkowania. Na dokładnie oczyszczoną i wyrównaną ścianę nakłada się warstwę ściśle przylegających do siebie płyt materiału izolacyjnego (styropianu, rzadziej, droższej wełny mineralnej). Płyty należy kleić bezpośrednio do muru przy pomocy zaprawy. Powinny być ukłożone ciasno i na tzw. mijankę (spojenia dwóch sąsiednich rzędów nie znajdują się w tej samej linii). Następnie, płyty pokrywa się cienką warstwą zaprawy i zatapia w niej pasy lekkiej siatki zbrojącej z włókna szklanego. Na połączeniach należy zachować co najmniej 10-centymetrowe zakłady.
Po obłożeniu zewnętrznych ościeży okiennych i drzwiowych, a także narożników ścian, profilami wzmacniającymi oraz wyschnięciu podkładu, można przystąpić do ostatecznego wykończenia elewacji. Ocieplone ściany pokrywa się tynkiem cienkowarstwowym. Ciężar wykonanej izolacji (łącznie z powłoką tynkarską) nie przekracza 30 kg/m2.
Dzięki metodzie lekkiej mokrej otacza się cały budynek (łącznie z wieńcami i nadprożami) szczelną warstwą termo-izolacji. Technologia ta jest z pozoru bardzo prosta. Jej właściwe stosowanie wymaga jednak dużej wprawy, szczególnie na etapie wykonywania tynków. Ponadto, ten etap prac nie po-winien być w zasadzie przerwany. Jeśli długa przerwa zarządzona zostanie na przykład w połowie ściany, to można mieć pewność, że granice części tynkowanych w różnym czasie pozostaną widoczne i będą szpecić elewację.
BSO nie jest metodą, którą można polecić niecierpliwym inwestorom. Wykończenie elewacji wymaga określonej aury, o którą najłatwiej wiosną lub wczesną jesienią. Robót nie można ponadto prowadzić w czasie deszczu oraz silnego wiatru, a temperatura dobowa powinna utrzymywać się w przedziale 5-25°C.
Metoda lekka sucha nie jest aż tak uzależniona od aury. Prace można wykonywać niemal w każdych warunkach pogodowych (poza ulewnym deszczem) i bez zbytniego pośpiechu. Ponieważ wszystkie warstwy mocowane są mechanicznie przy pomocy gwoździ, wkrętów, kołków itp. - sprawnemu wykonawcy wystarczy zestaw podstawowych narzędzi oraz nieco wolnego czasu. Technologia ta jest więc szczególnie polecana „złotym rączkom" i ludziom, którzy lubią pracować samodzielnie, ale mogą poświęcić na podobne zajęcia wyłącznie wolne dni.
Metodą lekką suchą ociepla się ściany bez udziału zapraw i klejów. Wprawdzie prace wymagają dużej staranności, ale samodzielne wykonanie termoizolacji ścian zewnętrznych jest znacznie łatwiejsze niż w metodzie lekkiej mokrej.
Podstawę omawianej technologii stanowi lekki ruszt konstrukcyjny (z dobrze wysuszonego i zaimpregnowanego drewna), który mocuje się do muru za pomocą kołków rozporowych. Konstrukcję tę wypełnia się następnie materiałem termoizolacyjnym. Należy zadbać, aby ocieplenie bardzo szczelnie wypełniało przestrzeń pomiędzy elementami rusztu. Warunek ten najlepiej spełnia sprężysta i elastyczna wełna mineralna. Dopasowuje się ona do wszelkich nierówności (nawet takich, które powstają dopiero z czasem w efekcie odkształceń drewna). Ponieważ drewno ma większą przewodność cieplną, niż materiał izolacyjny, wzdłuż elementów konstrukcji nośnej mogłyby powstawać liniowe mostki termiczne. Dlatego też ruszt montuje się dwuwarstwowo (pionowo, a następnie poziomo lub odwrotnie - kolejność należy dostosować do planowanego sposobu wykończenia elewacji). Drugą warstwę nabija się po wypełnieniu pierwszej płytami izolacji. Najbardziej polecanym styropian materiałem do tego celu są twarde i średnio twarde odmiany wełny mineralnej. Gdy cały ruszt jest starannie wypełniony, mocuje się do niego polietylenową folię wiatrochronną (o współczynniku Sd do 0,020). Miejsca połączeń uszczelnia się taśmą samoprzylepną. Wokół otworów okiennych i drzwiowych oraz na krawędzi cokołu folię należy wywinąć. Kolejnym etapem prac jest przytwierdzanie listew rusztu dystansowego, który na całej powierzchni ścian tworzy szczelinę wentylacyjną. Umożliwia ona osuszanie wiatroizolacji oraz ocieplenia. Szczeliny tej nie wolno zatykać na dole (przy cokole) ani u góry (pod okapem dachu). Otwory te wymuszą bowiem grawitacyjny obieg powietrza. Wybraną okładzinę elewacyjną montuje się dopiero do rusztu dystansowego.
Niewątpliwym mankamentem metody lekkiej suchej jest niewielki wybór sposobów w jaki wykończone będą ściany. Najczęściej wykorzystywany jest do tego celu winylowy siding. Ma on coraz lepszą jakość i co ważne, dostępny jest w coraz bogatszej gamie kolorów. Fasadę można wykończyć również listwami drewnianymi. Trzeba jednak pamiętać, iż elewacja z naturalnego drewna, która ma wprawdzie niezaprzeczalny urok, ale wymaga dosyć czasochłonnej konserwacji. Jedną z największych zalet omawianej metody jest prostota wszelkich napraw. W przypadku uszkodzenia panele sidingu, jak i drewniane listwy łatwo jest zdemontować i wymienić.
Ostrzeżenie
Wszystkie dopuszczone do stosowania w budownictwie wyroby izolacyjne są bezpieczne dla zdrowia i nie ma mowy, aby wydzielały jakieś szkodliwe substancje. Natomiast niektóre z nich wymagają podczas montażu szczególnej uwagi oraz profesjonalizmu. Część zachowuje bowiem swoje właściwości fizyczne (a więc i termoizolacyjne) jedynie w ściśle określonych warunkach zewnętrznych. Są też takie materiały, które nie pozostają całkiem obojętne dla otoczenia. Należy je stosować i użytkować w specjalny sposób oraz zachować szczególną ostrożność. Warto wziąć zatem pod rozwagę kilka zamieszczonych poniżej wskazówek.
Wełna mineralna nie znosi wilgoci! W trakcie prac trzeba unikać jakiegokolwiek jej zamoczenia (chociażby zaprawą, co może się zdarzyć na przykład przy niechlujnym jednoetapowym murowaniu ściany trój warstwowej). Należy również chronić ten materiał przed wodą deszczową, a więc tuż po ułożeniu osłonić folią hydroizolacyjną. Obróbka wełny jest ponadto bardziej uciążliwa niż np. styropianu, ponieważ materiał ten kruszy się i mocno pyli w czasie cięcia. Jego drobinki nie są wprawdzie toksyczne, ale mogą stać się przyczyną silnego podrażnienia górnych dróg oddechowych, skóry oraz śluzówek oczu. Do pracy należy zawsze zakładać rękawice, maskę oraz okulary ochronne. Natomiast po jej zakończeniu trzeba obmyć całe ciało. Izolacji, którą układa się na etapie wykańczania wewnątrz (np. na skosach poddasza) nie trzeba zabezpieczać przed wodą. Warto ją natomiast szybko osłonić, aby zapobiec pyleniu wełny. Pomieszczenie, w którym wykonywane były prace należy dokładnie odkurzyć.
Wykonując termoizolację ze styropianu (polistyrenu ekspandowanego) należy pamiętać, aby chronić ten materiał przed kontaktem z preparatami rozpuszczalnikowymi. Nie należy go również układać w sąsiedztwie papy oraz innych materiałów bitumicznych np. lepiku, gontów (niszczą one strukturę płyt z polistyrenu). Wprawdzie styropian pozbawiony kontaktu z ogniem, gaśnie w sposób samoistny, ale dym który wydziela, jest bardzo silnie toksyczny. Izolację wykonaną z polistyrenu należy dobrze zabezpieczyć przed gryzoniami i ptakami. Jeżeli pozostanie nieosłonięta może zostać zniszczona. Płyty z polistyrenu ekspandowanego (styropian) i polistyrenu ekstrudowanego należy również chronić przed silnym nagrzaniem (powyżej 80°C) oraz promieniowaniem UV. Brak zabezpieczenia spowoduje zżółknięcie materiału oraz znacząco zmniejszy jego wytrzymałość (stanie sie on bardzo kruchy).
Przed silnym nasłonecznieniem trzeba również chronić piankę poliuretanową, która w wysokiej temperaturze wykazuje podobne słabości, jak polistyren. Wybierając dowolny materiał termoizolacyjny, należy koniecznie sprawdzić dokumenty potwierdzające możliwość jego użycia do celów budowlanych. Należą do nich: certyfikat, potwierdzenie lub deklaracja zgodności z normą budowlaną. Szczegółowe warunki zastosowania znajdziemy w karcie technicznej wyrobu. Warto również poznać warunki gwarancji i długość trwania okresu gwarancyjnego. Nie od rzeczy będzie również zapoznanie się ze wskazówkami producenta dotyczącymi zasad obchodzenia się z danym materiałem.
Gdzie i co układać
podłoga na gruncie - materiały o niskiej nasiąkliwości, odporne na korozję biologiczną, np. styropian, kruszywo keramzytowe.
ściany murowane trójwarstwowe - styropian, wełna mineralna, płyty pianki poliuretanowej, włókna celulozy, dach stromy (skosy) - płyty i maty wełny szklanej oraz mineralnej, płyty pianki poliuretanowej, dach płaski - polistyren ekstrudowany, twarde odmiany styropianu i wełny mineralnej, podłoga na stropie murowanym - materiały o dużej dźwiękochłonności i izolacyjności akustycznej, np. płyty twardej wełny mineralnej, maty pianki poliuretanowej, styropian elastyczny.
strop drewniany - materiały o dobrej izolacyjności akustycznej, sprężyste, szczelnie wypełniające konstrukcję, np. miękka lub średnio twarda wełna mineralna.
Terminologia
współczynnik przewodności cieplnej (A) mówi o własnościach termoizolacyjnych poszczególnych materiałów; jego jednostką jest W/(mK). Do ocieplania przegród budowlanych wykorzystuje się materiały słabo przewodzące ciepło; najlepiej nadają się do tego te z nich, których przewodność cieplna jest znikoma i osiąga wskaźnik do 0,04 W/(mK).
współczynnik przenikalności cieplnej {U) opisuje właściwości termoizolacyjne konkretnej przegrody budowlanej (np. ściany wielowarstwowej czy ocieplonych połaci dachu). Informuje on, jak duży jest strumień ciepła uciekającego przez przegrodę, gdy różnica temperatury pomiędzy jej stronami wynosi 1 K (TC). Im niższy jest współczynnik, tym ciepłochronność przegrody lepsza. Jego jednostką jest W/(m2K).
opór cieplny (R) - obrazuje na ile warstwa materiału o konkretnej grubości utrudnia przenikanie ciepła. Jest odwrotnością współczynnika U (R=1/U), dlatego im jest wyższy tym lepiej. Wylicza się go ze wzoru: R = d/X (gdzie d to grubość materiału podana w metrach), jego jednostką jest m2K/W.
Oferta rynku
Materiały spienione - czyli polistyren ekspandowany (popularny styropian) oraz polistyren ekstrudowany- mają dobre własności termoizolacyjne (0,032-0,045 W/(m-K)). Oba powstają w wyniku spienienia granulek polistyrenu, przy czym procesowi wytwarzania polistyrenu ekstrudowanego towarzyszy wyciskanie stopionej masy i walcowanie jej na wymaganą grubość. Materiały te wyróżnia uniwersalność; niska waga (zamknięte w porach powietrze stanowi ponad 90% ich objętości) oraz duża sztywność i odporność na ściskanie. Cechy te sprawiają, że materiały spienione mogą przenosić znaczne obciążenia. Kolejną ich zaletą jest znikoma nasiąkliwość - można je bez obaw stosować w miejscach narażonych na zawilgocenie. W kontakcie z wodą zachowują swoje wymiary (nie odkształcają się) oraz właściwości fizyczne. Tam, gdzie działanie wilgoci jest nieprzerwane lub długotrwałe (fundamenty piwnic poniżej warstw izolacji przeciwwodnej; ocieplanie stropodachów w systemie dachu odwróconego), doskonale sprawdza się polistyren ekstrudowany. Jego powierzchnię pokrywa rodzaj zwalcowanego naskórka, znakomicie zmniejszającego nasiąkliwość.
Pod względem odporności ogniowej polistyren zaklasyfikowany jest jako samogasnący (nierozprzestrzeniający ognia). Pewną wadą tego materiału jest wrażliwość na niektóre chemikalia. W kontakcie z nimi lub z ich oparami materiał ulega rozpuszczeniu.
Niska paroprzepuszczalność polistyrenu, która w obiegowej opinii uznawana jest za wadę, w niektórych sytuacjach może okazać się jednak zaletą. Wszystko zależy od wymagań stawianych przez inwestora.
Oba rodzaje polistyrenu charakteryzuje łatwość obróbki. Praca z materiałem nie wymaga ubrań ochronnych i można go ciąć zwykłym nożem. Styropian dostępny jest w postaci płyt o różnej gęstości, grubości i wymiarach. Poszczególne odmiany mają nieco odmienne własności termoizolacyjne, cechy fizyczne oraz przeznaczenie. Już najtańsze podstawowe płyty o krawędziach gładkich lub profilowanych (na pióro i wpust bądź zakład) mają różną izolacyjność cieplną. Niski współczynnik przewodzenia ciepła na poziomie 0,032-0,033 W/(mK) cechuje płyty czarne z zawartością grafitu. Płyty ryflowane zabezpieczają ocieplaną powierzchnię przed za-wilgoceniem dzięki równoległym rowkom znajdującym się na powierzchni, które odprowadzają wodę. Materiału tego można używać do ocieplania: ścian, tarasów nad pomieszczeniami ogrzewanymi, ścian piwnic oraz dachów odwróconych. Płyty ryflowane mogą być pokryte geowłókniną, zabezpieczającą przed zapchaniem rowków ziemią. Do ocieplania ścian ceramicznych najlepiej nadają się płyty perforowane. Dzięki otworkom ich współczynnik oporu dyfuzyjnego jest podobny jak materiału ściennego. Pozwala to uniknąć zjawiska kondensacji pary wodnej na styku warstwy nośnej i ocieplenia. W sprzedaży znajdują się także płyty wodoodporne o minimalnej nasiąkliwości (1-2%) nawet w warunkach długotrwałego kontaktu z wodą.
Można również kupić cienkie płyty elastyczne o zwiększonej izolacyjności akustycznej (tłumią głównie dźwięki uderzeniowe) oraz płyty sprężyste, którymi można ocieplać konstrukcje drewniane. Do specjalnych zastosowań przeznaczone są wyroby zespolone, np. płyty z warstwą papy (do termoizolacji dachów płaskich), laminowane folią aluminiową (jako podkład izolacyjny pod ogrzewanie podłogowe) czy zespolone z płytą gipsowo-kartonową (do ocieplania skosów poddasza). Dostępny jest również granulat styropianowy, znajdujący zastosowanie jako izolacja cieplna stropodachów. Ponieważ izolacyjność termiczna granulatu jest niższa niż płyt, jego warstwa musi być odpowiednio grubsza.
Wełna skalna i szklana - znana jest pod trochę nieprecyzyjną nazwą wełny mineralnej. Powstaje w wyniku stopienia i rozwłóknienia skał bazaltowych lub stłuczki szklanej. Uzyskane w ten sposób cienkie włókna są następnie sklejane do pożądanej postaci. Oba materiały mają dobrą izolacyjność cieplną i akustyczną oraz wysoką paroprzepuszczalność (kilkudziesięciokrotnie wyższą niż styropian). Ważną ich zaletą jest ognioodporność i brak podatności na korozję biologiczną. Obie te cechy decydują o tym, że wełny są idealną termoizolacją konstrukcji drewnianych. Wytwarzane z nich płyty i maty cechuje duża elastyczność, dzięki czemu można nimi szczelnie wypełnić ocieplane przestrzenie. Wadą wełny jest duża nasiąkliwość oraz kłopoty z osuszeniem zawilgoconej izolacji. Producenci nasączają wprawdzie włókna impregnatem, który zmniejsza nieco jego nasiąkliwość, ale i tak materiałów tych nie powinno stosować się do ociepleń elementów budynku, które narażone są na bezpośredni kontakt z wodą lub parą wodną.
Rynek oferuje wyroby o różnej grubości i rozmaitych wymiarach, gęstości oraz sztywności. Najlepsze własności izolacyjne mają płyty miękkie i średniotwarde (A ok. 0,034 W/(mK)). Płyty twarde wyróżnia mniejsza nasiąkliwość i wyższa wytrzymałość. Można ich używać nawet jako izolacji dachów płaskich, balkonów oraz tarasów. Osobny typ stanowią płyty przeznaczone do ocieplania stropodachów nie-wentylowanych. Są to płyty dwuwarstwowe, w których spodnia część wykonana jest z wełny sprężystej o lepszej izolacyjności cieplnej, górna zaś - z odmiany twardej, mniej wrażliwej na uszkodzenia mechaniczne.
Płyty lamelowe o włóknach ułożonych prostopadle do powierzchni są elastyczne i wytrzymałe, ale ich przewodność cieplna jest nieco wyższa niż pozostałych materiałów z tej grupy. Najlepiej sprawdzają się jako izolacja ścian łukowych. Przy ocieplaniu ścian metodą lekką suchą oraz ścian trójwarstwowych zastosowanie znajdują płyty z welonem szklanym. Usztywnia on wełnę i chroni przed zawilgoceniem oraz wywiewaniem włókien. Skosy poddaszy użytkowych można ocieplać płytami z warstwą folii aluminiowej. Ocieplenie układa się folią do dołu. Płyty wysokotemperaturowe wykorzystywane są jako izolacja termiczna kominków z wkładem grzewczym. Popularne oraz praktyczne są również maty i filce, sprzedawane w rolach. Materiały te są bardziej miękkie i sprężyste od płyt.
Najpraktyczniejsze są te, które wykończono: osnową z welonu szklanego, papierem powleczonym aluminium lub cienką siatką z drutu ocynkowanego. Ofertę uzupełnia wełna w postaci luźnych strzępków. Można ją wykorzystać do termoizolacji nadmuchowej i ocieplać wszelkie miejsca trudno dostępne (stropodachy, poddasza nieużytkowe, a nawet szczeliny ścian trójwarstwowych).
Granulaty wykorzystywane są w budownictwie jednorodzinnym w postaci suchych zasypek lub jako składnik ciepłochronnych zapraw murarskich i tynkarskich. Keramzyt - granulat gliniany, powstaje w wy¬niku wypalenia w wysokiej temperaturze rozdrobnionych mechanicznie glin i iłów.To spęczniałe, lekkie tworzywo, o dość wysokim współczynniku przewodności cieplnej - ok. 0,10 W/(mK) dla frakcji 2-20 mm, jest całkowicie mrozoodporne, mało nasiąkliwe, a także niepodatne na działanie chemikaliów oraz na korozję biologiczną. Jego trwałość jest porównywalna z trwałością materiałów ceramicznych i dlatego dobrze sprawdza się jako luźna izolacja stropów, stropodachów i podłóg na gruncie. Składnikami ciepłych zapraw do podłóg i ścian, a także wylewek stropowych i podłogowych o właściwościach ciepłochronnych jest perlit spęczniony (materiał o rodowodzie wulkanicznym) oraz pollytag (granulat spiekany z lotnych popiołów, miału węglowego i bentonitu). Ponieważ przewodność cieplna pollytagu jest dość wysoka - ok. 0,14 W/(mK) - warstwa wykonanej z jego udziałem wylewki powinna być odpowiednio gruba (w podłodze na gruncie ok. 40 cm).
Pianki to materiał, który jest nieoceniony wszędzie tam, gdzie pojawia się potrzeba wykonania izolacji cienkowarstwowej oraz w miejscach, w których ułożenie tradycyjnej izolacji byłoby niewykonalne. Bardzo dobre własności termoizolacyjne cechują piankę poliuretanową. Powstaje ona w wyniku spienienia żywicy poliestrowej z dodatkiem preparatów pianotwórczych. Tylko wysoka cena sprawia, że materiał ten nie upowszechnił się jeszcze jako izolacja ścian zewnętrznych. Cechuje go bowiem doskonała dźwiękochłonność, odporność na zawilgocenie oraz dobra przyczepność do podłoża. Przewodność cieplna pianki poliuretanowej wynosi 0,021-0,023 W/(mK). Materiał dostępny jest w postaci twardych płyt. Ocieplając nimi połacie dachowe nad pomieszczeniami mieszkalnymi, można uzyskać ciepłochronność wymaganą przepisami już przy kilku- lub kilkunastocentymetrowej warstwie materiału (zależnie od odmiany). Piankę poliuretanową można nakładać również natryskiem. Jako izolację termiczną ścian oraz stropów można wykorzystywać piankę polietylenową, dostępną w postaci profili i mat, a także płyt (powstałych w wyniku zgrzewania kilku warstw maty). Mogą one być pokryte folią (np. aluminiową) lub jednostronnie powleczone klejem. Pianka polietylenowa jest odporna na działanie substancji chemicznych i nie stanowi dogodnego środowiska dla owadów oraz gryzoni. Izolacyjność cieplna tego materiału to 0,035-0,042 W/(mK).
Inne termoizolacje są alternatywą dla tradycyjnej izolacji lub jej uzupełnieniem. Należą do nich materiały nieco mniej popularne w naszym kraju niż wymienione wyżej. Ich cena jest przeważnie dosyć wysoka, ale specyfika i dobre własności termoizolacyjne pozwalają stosować je tam, gdzie inne rozwiązania byłyby nieefektywne lub niemożliwe. Włókna celulozy X = 0,039-0,042 W/(mK) - często niesłusznie uważane za łatwopalne. Tymczasem dzięki impregnacji oraz krystalizacji uzyskują takie właściwości, iż wykonaną z nich termoizolację zalicza się do trudno zapal¬nych i nierozprzestrzeniających ognia. Materiał ten podczas pożaru nie płonie, lecz zwęgla się, nie wydzielając toksycznych dymów. Warstwa izolacyjna z włókien celulozy jest trwała i co ważne, zapewnia dobrą ciepłochronność. Cechuje się ponadto wysoką paroprzepuszczalnością przy jednoczesnej zdolności do pochłaniania i oddawania wilgoci (pod warunkiem zapewnienia odpowiedniego wentylowania izolowanej przestrzeni). Izolacji celulozowej nie układa się natomiast w podłogach na gruncie ani poniżej jego poziomu. Groziłoby to kapilarnym podciąganiem wody przez włókna. Do wykonania ocieplenia z włókien celulozowych konieczne jest zatrudnienie ekipy ze specjalistycznym sprzętem. W podobny sposób można wykonać termoizolację z włókien drzewnych {X = 0,038-0,050 W/(mK)), jednak najczęściej wykorzystuje sieje do produkcji płyt pilśniowych. Cechuje je duża odporność na działanie chemikaliów. Mogą też być dodatkowo zaimpregnowane, a wówczas można nimi ocieplać ściany, stropy i połacie dachowe. Z włókien drzewnych wykonuje się również sprężyste maty izolacyjne, wykorzystywane przeważnie do ocieplania poddaszy (umożliwiają wykończenie skosów tak, by krokwie pozostały widoczne), a także jako izolacja konstrukcji szkieletowych. Zbliżoną ciepłochronność zapewniają maty z włókien konopii X = 0,040 W/(mK). Ich zaletą jest duża sprężystość, dzięki której można układać je bez mocowania, umieszczając w pożądanym miejscu na wcisk pomiędzy elementami konstrukcji. Bardzo dobre własności termoizolacyjne cechują również płyty z korka ekspandowanego X = 0,037-0,040 W/(m-K), (korek w aż 90% wypełnia powietrze). Ocieplenie wykonane z tego materiału jest niezwykle lekkie, trwałe, trudno zapalne i odporne na działanie pleśni. Grzyb nie jest straszny również izolacji ze szkła spienionego. Jej odporność chemiczna jest porównywalna do zwykłego szkła, a więc bardzo wysoka. Materiał ten jest niepalny, wodoszczelny, niejadalny dla gryzoni oraz wytrzymały. Współczynnik przewodności cieplnej dla szkła spienionego wynosi 0,040-0,049 W/(mK).
©® GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
